Solunabilir Toz: %50’sinin aerodinamik çapı 0,1-5 µm’nin altında kalan ve maruz kalındığında alveollere kadar ulaşabilen tozlardır. Pnömokonyöz, 0,2 – 5 µm boyutlarındaki alveollere ulaşan tozların birikmesi sonucu oluşmaktadır. Bu nedenle, akciğer toz yükünün belirlenmesi, aslında onun mineral içeriğinin belirlenmesidir. Kural olarak solunabilir tozlar, kristal yapıda SiO2 bakımından ne kadar zengin ise, hastalık yaratma riski de o denli fazla olarak kabul edilmektedir.
işyeri ortamında TOZ ölçümü ve toz ölçümü nasıl yapılır? toz ölçümü toplam ve solunabilir toz
Tozlar, kimyasal kökenlerine ve biyolojik etkilerine göre sınıflandırılabilir. Mesleki sağlık açısından ise tozlar üç grupta incelenmektedir:
Toplam Toz: %50’sinin aerodinamik çapı 80 – 100 µm’nin altında kalan, trokal ve alveollere ulaşan tozları da içeren, maruz kalındığında ise tüm solunum sistemini etkileyen tozlardır. Ağız ve burun yoluyla alınan, havada asılı kalan tüm parçacıkların kütlesi şeklinde de tanımlanmaktadır.
Trokal Toz:% 50’sinin aerodinamik çapı 10 µm’nin altında kalan, alveollere ulaşan tozları da içeren, maruz kalındığında alt solunum yollarını etkileyen ve akciğere kadar ulaşabilen tozlardır.
Solunabilir Toz: %50’sinin aerodinamik çapı 0,1-5 µm’nin altında kalan ve maruz kalındığında alveollere kadar ulaşabilen tozlardır.
Toz Partiküllerinin Sağlık Açısından Önemi
Partiküllerin solunum sistemi ve akciğerlerdeki hareketleri ve etkileri, aerodinamik karakteristiklerine (çap veya büyüklük, şekil, yoğunluk vb.) bağlıdır. Partiküllerin solunum sisteminin çeşitli bölgelerindeki birikimi, büyüklüklerine (çapa) bağlıdır. Burun delikleri, çok ince partiküllerin yanında oldukça büyük toz partiküllerinin de burun kısmından (pharynx) girmelerine izin verir. Partiküller daha sonra solunum sistemi ve akciğerlerde çeşitli mekanizmaların etkisiyle tutulurlar.
Toz (dust), partiküllerin bir alt grubudur. Toz tanelerinin boyutları 0.10-300 μm arasında değişmektedir. Bu aralıktaki partiküllerin yalnızca 60 μm altında olanları solunumla alınmaktadır. Sağlık açısından en önemli olan boyuttaki partiküller; boyutları 0.1-5 μm arasında değişen ve solunabilir tozlar (respirable) adı verilen tozlardır.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından: Tozla Mücadele Yönetmeliği
İşverenin yükümlülükleri
MADDE 5 – (1) İşveren, her türlü tozun meydana geldiği işyerlerinde çalışanların toz maruziyetini önlemek ve çalışanların toz ile ilgili tehlikelerden korunması için gerekli tüm koruyucu ve önleyici tedbirleri almakla yükümlüdür.
(2) İşveren, ayrıca tozdan kaynaklanan maruziyetin önlenmesinde;
a) İkame yöntemi uygulanarak, toz oluşumuna neden olabilecek tehlikeli madde yerine çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden tehlikesiz veya daha az tehlikeli olan maddelerin kullanılmasını,
b) Riski kaynağında önlemek üzere; uygun iş organizasyonunun yapılmasını ve toplu koruma yöntemlerinin uygulanmasını,
c) Toz çıkışını önlemek için uygun mühendislik yöntemlerinin kullanılmasını,
ç) İşyerlerinin çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç duyulan yeterli temiz havanın bulunmasını,
d) Alınan önlemlerin yeterli olmadığı durumlarda çalışanlara tozun niteliğine uygun kişisel koruyucu donanımların verilmesini ve kullanılmasını,
e) Alınan önlemlerin etkinliğini ve sürekliliğini sağlamak üzere yeterli kontrol, denetim ve gözetim yapılmasını,
f) İşyerlerinde oluşan atıkların, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının ilgili mevzuatına uygun olarak bertaraf edilmesini, sağlar.
Risk deÄŸerlendirmesi
MADDE 6 – (1) İşveren, çalışanlarının sağlık ve güvenliğini tehlikeye atacak, işyerinde bulunan tozlardan kaynaklanan olumsuz etkileri belirlemek üzere, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve 29/12/2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği hükümlerine uygun şekilde risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür.
(2) Tozlu işlerde yapılacak risk değerlendirmesinde aşağıda belirtilen hususlar özellikle dikkate alınır.
a) Ortamda bulunan tozun çeşidi,
b) Ortamda bulunan tozun sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve zararları,
c) Maruziyetin düzeyi, süresi ve sıklığı,
ç) Bu Yönetmeliğin Ek-1’inde yer alan mesleki maruziyet sınır değerleri,
d) Toz ölçüm sonuçları,
e) Alınması gereken önleyici tedbirleri,
f) Varsa daha önce yapılmış olan sağlık gözetimlerinin sonuçları.
f) Varsa daha önce yapılmış olan sağlık gözetimlerinin sonuçları.
İŞYERİNDE TOZ ÖLÇÜMÜNÜN SAĞLIK AÇISINDAN ÖNEMİ• Toz: Maden ve taş ocaklarında, tünel yapımında ve tamamlayıcı tesislerinde işyeri havasına yayılan mineral ve kayaç parçacıklarını,
• Solunabilir Toz: Aerodinamik eşdeğer çapı 0-4 mikron büyüklüğünde kristal veya amorf yapıda toz ile çapı 3 mikrondan küçük, uzunluğu çapın en az 3 katı olan ipliksi tozları,
• Fibrojen Toz: Solunumla akciğerlere ulaşarak biriken ve bunun sonucunda dokusal değişim
oluşturarak akciğerlerde fonksiyonel bozukluk yapan tozları,
• İnert Toz: Solunumla akciğerlere ulaşmalarına rağmen akciğerlerde fonksiyonel bozukluk yapmayan tozları,
• Pnömokonyoz - Akciğer Toz Hastalığı: Akciğerlerde toz birikmesi ve buna karşı dokusal tepkime sonucu oluşan akciğer hastalığını,
Ä°ÅŸyerinde tozlar
Ä°ÅŸyerinde tozlar
• Pnömokonyoz yapan tozlar
– Ağır hastalık yapanlar (asbest, silis)
– Orta derecede hasar yapanlar (kömür, mika, feldispat)
– Hafif hastalık (demir, baryum oksit)
• Pnömokonyoz yapmayan tozlar
– Ağır hastalık yapanlar (berilyum, krom, nikel, kurşun)
– Orta derece hastalık yapanlar (pamuk, ağaç, un)
– Hafif hastalık (çimento, mermer, tütün vs)